همه چیز درباره المپیاد نجوم و اختر فیزیک و منابع آن

هرساله المپیاد های مختلفی مانند المپیاد کامپیوتر،المپیاد فیزیک،المپیاد ریاضی،المپیاد جغرافیا در ایران برگزار می شود که المپیاد نجوم یکی از آن ها می باشد؛در این مقاله قصد داریم همه مطالب مورد نیاز برای شرکت در المپیاد نجوم و اختر فیزیک (همه چیز درباره المپیاد نجوم و اختر فیزیک)را بیان کنیم و به معرفی منابع مورد نیاز آن بپردازیم.

همه چیز درباره المپیاد نجوم و اختر فیزیک

تاریخچه

المپیاد جهانی نجوم یک رقابت علمی بین المللی برای دانش آموزان بین ۱۴ تا ۱۸ سال است  که هرساله در حال برگزاری است.

در سال ۱۹۹۶ توسط انجمن نجوم اروپا-آسیا برگزار شد که دانش آموزان از کشور های (IAO) اولین دوره المپیاد جهانی نجوم روسیه ، سوئد و فنلاند در آن شرکت کردند.همچنین تیم المپیاد نجوم ایران هم برای اولین بار در سال ۲۰۰۳ به مسابقات اعزام شد که حاصل آن سه مدال برنز برای دانش آموزان نجوم کشورمان بود.

برای اولین بار در سال ۲۰۰۷ با پیشنهاد نمایندگان کشور های ایران ، تایلند ،اندونزی،(IOAA) المپیاد نجوم و اختر فیزیکِ چین و لهستان برگزار شد که ۲۱ کشور در آن شرکت کردند.قبل از برگزاری المپیاد نجوم و اختر فیزیک بیشتر کشور ها در المپیاد نجوم شرکت می کردند.تیم ملی کشورمان در اولین دوره رقابت ها در سال ۲۰۰۷ یک مدال طلا و ۴ مدال برنز کسب کرد.المپیاد نجوم هر ساله برگزار می شود و در سال ۲۰۰۹ ایران میزبان سومین دوره این رقابت بود.

هدف از برگزاری المپیاد نجوم و اختر فبزیک ایجاد علاقه برای دانش آموزان به علم نجوم و همچنین توسعه روابط بین الملی در راستای ترویج علم نجوم می باشد.

المپیاد نجوم در ایران هم از سال ۱۳۸۴ شروع به برگزاری کرد و طی سه مرحله آزمون و در نهایت دوره تابستانه ویژه برگزیدگان اعضای تیم ملی المپیاد نجوم مشخص می شوند.

مباحث المپیاد نجوم و اختر فیزیک

المپیاد نجوم و اختر فیزیک دارای پنج مبحث اصلی است که به شرح زیر است:

مکانیک سماوی:

این مبحث در واقع به مطالعه اجرام آسمانی و حرکت آن ها می پردازد.در این علم با کمک قوانین فیزیکی و محاسبات پیشرفته،روند حرکت یک جسم و نیرو های وارد بر آن بررسی می شوند.

اخترفیزیک:

اختر فیزیک به نوعی همان ستاره شناسی است که به مطالعه ستارگان و ویژگی های آنان می پردازد و از مباحث مهم در المپیاد نجوم و اختر فیزیک است.

نجوم کروی:

این شاخه از قدیمی ترین شاخه های نجوم است که در تعیین موقعیت مکانی سیارات،ستارگان و سایر اجسام آسمانی مورد استفاده قرار می گیرد.زمان و مکان از مهم ترین عناصر نجوم کروی می باشند.

کیهان شناسی:

کیهان شناسی در واقع شاخه ای از ستاره شناسی است که به مطالعه ی آغاز و تکامل جهان از ابتدا تا کنون و تغییرات جهان هستی در آینده می باشد.

ابزارشناسی و رصد:

در تمامی علوم بیشتر اطلاعات از انجام آزمایشات بدست می آیند و در علم نجوم هم  بیشتر اطلاعات از رصد آسمان ها ، سیارات،ستارگان و سایر اجسام بدست می آیند.به هچنین قبل از رصد باید با ابزار ها و نحوه استفاده از آن اشنایی داشته باشیم و به همین دلیل این شاخه هم در مباحث المپیاد نجوم گنجانده شده است و سوالات آن به نحوی است که تنها دانش آموزانی که به ابزار شناسی و رصد تسلط کاملی دارند قادر به پاسخگویی باشند.

همه چیز درباره المپیاد نجوم و اختر فیزیک

مراحل المپیاد نجوم و اختر فیزیک:

برای این که بتوان در هر آزمونی مانند المپیاد یا کنکور موفق شد،باید از شرایط برگزاری آزمون آن اطلاع کافی داشته باشیم.در ادامه به بیان مراحل شرکت در المپیاد نجوم و اختر فیزیک می پردازیم.

مرحله اول المپیاد :

همانند سایر المپیاد ها مرحله اول المپیاد نجوم و اختر فیزیک نیز معمولا در اوایل بهمن برگزار می شود.شرکت کنندگان در این مرحله معمولا بین ۲۵۰۰ تا ۴۵۰۰ نفر در می باشند که بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ نفر از آنان در این مرحله پذیرفته می شوند.تمامی سوالات این مرحله تستی می باشد و کف قبولی آن معمولا بین ۱۰تا ۲۰ درصد است.

مرحله دوم المپیاد:

این مرحله در اواسط اردیبهشت برگزار می شود و سوالات آن به صورت کتبی می باشند که اکثر سوالات دشوار اند و بیشتر کسانی که در المپیاد نجوم شرکت می کنند در اصل  برای عبور از این مرحله تلاش می کنند.در انتهای این مرحله حدود ۴۰ نفر از دانش آموزان به دوره تابستانه راه پیدا می کنند.

 دوره تابستانی المپیاد نجوم و اختر فیزیک

برگزیدگان مرحله دوم که به دوره تابستانی راه پیدا کرده اند در طول تابستان دوره ویژه ای را می گذرانند.در این دوره مباحث بسیار پیشرفته تر آموزش داده می شود. در انتهای این دوره آزمون تشریحی و عملی برگزار می شود که رنگ مدال دانش آموزان را مشخص می کند.

انتخابی تیم ملی:

ده نفر اول دوره تابستانه که مدال طلا کسب کرده اند به دو گروه ۵ نفره تقسیم می شوند که یک گروه اصلی و گروه دیگر به عنوان گروه مهمان به مسابقات جهانی اعزام می شوند.

المپیاد جهانی نجوم و اختر فیزیک:

المپیاد جهانی نجوم و اختر فیزیک دارای ۳ آزمون مختلف به زبان انگلیسی است(امکان ترجمه وجود دارد):

• آزمون نظری که معمولا شامل ۱۴ تا ۱۶ سوال پاسخ کوتاه و ۲یا۳ سوال پاسخ بلند است .این آزمون نصف نمره نهایی را شامل می شود.
• آزمون تحلیل داده که به کمک کامپیوتر یا کاغذ انجام می شود و مبحث اصلی آن مکانیک سماوی است که شامل محاسبات پیچیده وتحلیل اطلاعات می باشد.همچنین اطلاعات داده شده در این آزمون همگی واقعی می باشند و یک چهارم نمره نهایی را شامل می شود.
• آزمون رصد که شامل رصد آسمان یا آسمان نما ها می باشد و یک چهارم نمره نهایی را نیز شامل می شود.

همه چیز درباره المپیاد نجوم و اختر فیزیک

نحوه مدال دهی:

نحوه مدال دهی در ایران:

به ۱۰ نفر برتر مدال طلا داده می شود و مدال های نقره و برنز هم بین سایر دانش آموزان تقسیم می شود. دانش آموزانی که نمره آنان کمتر حد نصاب مورد نظر است دیپلم افتخار دریافت می کنند.

نحوه مدال دهی بین المللی:

در المپیاد جهانی نجوم و اختر فیزیک مدال ها بر حسب نمره سه نفر اول توزیع می شود:

به سه نفر اول و نفراتی که ۹۰ درصد میانگین نمره سه نفر اول را کسب کرده باشند مدال طلا داده می شود.

به کسانی که نمره آن ها بین ۷۸ تا ۹۰ درصد میانگین نمره سه نفر اول است مدال نقره داده می شود.

کسانی که نمره شان ۶۵ تا ۷۸ درصد میانگین نمره سه نفر اول است مدال برنز دریافت می کنند.

کسانی که ۵۰ تا ۶۵ درصد میانگین نمره سه نفر اول را کسب کرده باشند نیز دیپلم افتخار و سایر افراد نیز گواهی شرکت در دوره دریافت می کنند.

همچنین به نفر اول مسابقه که بیشترین نمره را کسب کرده جایزه ای ویژه داده می شود و به نفرات برتر هر بخش نیز جایزه داده می شود.

مزایای کسب مدال در المپیاد نجوم و اختر فیزیک

سهمیه و معافیت از کنکور با المپیاد:

دانش آموزانی که مدال طلا کسب کرده اند از کنکور برای رشته های مرتبط معاف اند.همپنین دانش آموزانی که مدال های نقره و برنز را کسب کرده اند دارای ۱۵ درصد سهمیه برای رشته های مرتبط می باشند.

مزیت المپیاد برای دروس دانشگاهی:

دانش آموزان شرکت کننده در المپیاد نجوم و اختر فیزیک به مراتب آشنایی بیشتری با دروس مرتبط با فیزیک در دانشگاه دارند و اگر در رشته های مرتبط با فیزیک یا نجوم شرکت کنند نسبت به سایرین از آمادگی بالاتری برخوردارند.

کار و آینده شغلی:

اکثر دانش آموزان المپیادی بعد ها در زمینه های مربوط به المپیاد خود مشغول به کار می شوند ؛ همچنین کسب مدال های جهانی باعث به وجود آمدن فرصت مهاجرت و بورسیه و حتی فرصت های شغلی متعدد برای دانش آموزان مدال آور می شود.

منابع المپیاد اختر فیزیک و نجوم:

منابع مختلفی برای المپیاد ها در سایت های مختلف وجود دارد.همچنین اساتید المپیاد هم منابع مختلفی را به دانش آموزان خود معرفی می کنند.اما اصلی ترین منابع المپیاد را باشگاه دانش پژوهان جوان برای المپیادهای مختلف معرفی می نماید.

منابع معرفی شده از سوی باشگاه دانش پژوهان جوان:

منابع مرحله اول المپیاد :

برای حل سوالات این مرحله آشنایی با حساب دیفرانسیل و انتگرال و هندسه تحلیلی لازم می باشد همچنین سوالات در بخش های نجوم کروی ،مکانیک سماوی ،نجوم مقدماتی و اختر فیزیک و کیهان شناسی مقدماتی طراحی می شوند.

منابع مرحله دوم المپیاد :

سرفصل‌های درسی آزمون مرحله دوم المپیاد علمی نجوم و اخترفیزیک شامل اخترفیزیک ستاره‌ای، مکانیک سماوی، اخترفیزیک کهکشانی و نجوم کروی،کیهان‌ شناسی و ابزارشناسی است.

سایر منابع المپیاد اختر فیزیک و نجوم:

به غیر از منابع پیشنهادی دانش پژوهان جوان،بهتر است منابع زیر را برای شرکن

منابع دیگر مرحله اول:

1. فیزیک هالیدی(جلد اول)
2. نجوم دینامیکی،مرکز نشر دانشگاهی
3. ستاره شناسی،اصول و عمل،دانش پژوهان جوان
4. الفبای المپیاد نجوم و اختر فیزیک، دانش پژوهان جوان
5. نجوم به زبان ساده، گیتاشناسی
6. نجوم کروی (فصل های ۱ و ۲ و ۳)، مرکز نشر دانشگاهی

همچنین کتاب های اخترفیزیک و مبانی اختر شناسی از انتشارات فاطمی نیز منابع خوبی برای این مرحله می باشند.

منابع دیگر مرحله دوم:

1. مقدمه ای بر کیهان شناسی نوین، دانش پژوهان جوان
2. نجوم و اختر فیزیک ستاره ای (جلد ۱ و ۲)، انتشارات آستان قدس
3. حساب دیفرانسیل و انتگرال، توماس،انشارات های زیادی آن را منتشر کرده اند
4. The Observer’s Sky Atlas، springer(اطلس راهنمای آسمان: شامل ۵۰ نقشه ستارگان از کل آسمان ، مترجم احمدرضا کریمی ، انتشارات طوبی نصف جهان)

نویسنده:پارسا افشار